Επί της Πατησίων.

Η Πατησίων αποτελεί έναν από τους βασικούς οδικούς άξονες της πρωτεύουσας. Κατά τον 19ο (και στις αρχές του 20ου) αιώνα, όμως, ήταν ένας δρόμος που οδηγούσε στα... εξοχικά Πατήσια.
Διαβάζουμε στην εφημερίδα "Εμπρός" στο φύλλο της Πρωτομαγιάς του 1900 σε άρθρο για τους εορτασμούς των Αθηναίων. 
"Και πρώτον εις τα Πατήσια, τα πάνδροσα και βαθύσκια και μυριόχρωμα και αρωματισμένα Πατήσια τα οποία έχουν τα πρωτεία προκειμένου περί Πρωτομαγιάς. Η αγαπημένη εξοχούλα, η δροσόλουστος και χαϊδεμένη εδέχθη χθες όλας τας Αθήνας σχεδόν..." και παρακάτω, "Η μακροτάτη και ευρεία και κονιορτοβριθής οδός είχε πνιγή εις την ανθρωποθάλασσαν..." εννοώντας βέβαια τη Πατησίων. 
Η Πατησίων εκτείνεται από το κέντρο της Αθήνας, στα Χαυτεία, μέχρι το σταθμό του τραίνου στα Άνω Πατήσια. Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, στη συμβολή Αιόλου και Πατησίων μεταφέρεται η κοινωνική ζωή της πόλης. Επίσης την ίδια περίοδο ξεκινάει στη Πατησίων η ανέγερση σημαντικών δημόσιων κτιρίων όπως το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η επέκταση της οδού γίνεται σταδιακά με την παράλληλη ένταξη στο σχέδιο πόλεως διαφόρων περιοχών. 
Το ίδιο κατά συνέπεια γίνεται και με τη συγκοινωνία. Το 1882 εγκαινιάστηκε η γραμμή του ιππήλατου τραμ Σύνταγμα-Πατησίων, με τέρμα στο ύψος της σημερινής Φωκίωνος Νέγρη. 
Το 1908 φτάνει ως τα Πατήσια (Αλυσίδα) το ηλεκτρικό τραμ.

Επί της Πατησίων ανεγείρονται και ορισμένα ενδιαφέροντα ιδιωτικά κτίσματα, όπως η οικία του Νικόλαου Σαριπόλου. Το κτίσμα αυτό, χτισμένο σε οικόπεδο αγορασμένο το 1865, ήταν νεογοτθικού ρυθμού και βρισκόταν στη συμβολή της Πατησίων με την οδό Χαλκοκονδύλη. Κατεδαφίστηκε το 1956.

Άλλο δείγμα είναι η οικία Λιβιεράτου (1909) του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη, στη γωνία Πατησίων και Ηπείρου 2.

Η οικία Σαριπόλου (πάνω) και η οικία Λιβιεράτου (κάτω)

Το διάστημα 1926-1928 ανεγείρεται το ξενοδοχείο Acropol Palace βάσει σχεδίων του Σωτηρίου Μαγιάση. Ένα εξαιρετικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. 

Το Acropole Palace επί της Πατησίων, το 1930.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το κτίριο του Μουσείου θεμελιώθηκε το 1866 σε οικόπεδο που δώρισε η Ελένη Τοσίτσα. Η κατασκευή του έγινε βάσει σχεδίων των Ludwig Lange και Παναγή Κάλκου, ο οποίος τροποποίησε τη μορφή της πρόσοψης.  

Το πρώτο Μουσείο είχε ιδρυθεί το 1829 στην Αίγινα. Όμως με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα υπήρξε η ανάγκη για τη δημιουργία ενός κεντρικού Μουσείου για τις αρχαιότητες. 

Το 1836 ο Γερμανός αρχιτέκτονας Leo von Klenze έχει έτοιμα σχέδια για ένα τέτοιο μουσείο η τοποθεσία του οποίου προβλεπόταν να είναι στον Κεραμεικό. Όμως δεν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα για τη πραγματοποίηση του. 

Τα χρόνια περνάνε και η ανάγκη για την ανάγκη ύπαρξης του Μουσείου γίνεται επιτακτική. Άλλωστε η συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων είναι μεγάλη. Νέα σχέδια εμφανίζονται, όπως αυτά του Γ. Μεταξά και του Δ. Ζέζου το 1854, όμως η έλλειψη χρημάτων εξακολουθεί να εμποδίζει την ανέγερσή του. 

Το 1856 ο Δημήτριος Βερναρδάκης (εύπορος ομογενής από τη Ρωσία) προσφέρει 200.000 δρχ. στη κυβέρνηση για αυτό το σκοπό. Αργότερα, το 1859, υποβάλλονται νέα σχέδια, μεταξύ άλλων και από τον Θεόφιλο Χάνσεν ο οποίος προτείνει την ίδρυση του Μουσείου στη θέση της σημερινής Εθνικής Βιβλιοθήκης. Όμως ούτε αυτά τα σχέδια εγκρίνονται. 

Τελικά υποβάλλει σχέδια  ο Ludwig Lange, ο οποίος είχε ξαναδοκιμάσει το 1836 χωρίς επιτυχία. Ως τοποθεσία του νέου Μουσείου είχε ορισθεί ο λόφος του Αγίου Αθανασίου στον Κεραμεικό. Όμως προέκυψαν αντιρρήσεις. 

Η λύση στο πρόβλημα έρχεται το 1866, όταν η Ελένη Τοσίτσα δωρίζει στο κράτος το χώρο δίπλα στο Πολυτεχνείο, επί της Πατησίων. Οι εργασίες ξεκινάνε στα σχέδια του L. Lange, τροποποιήθηκαν όμως από τον Π. Κάλκο, που είχε αναλάβει και την επίβλεψη. Το 1881 έχει ολοκληρωθεί η βόρια πτέρυγα και το 1885 η νότια. Το 1888 αναλαμβάνει την επίβλεψη ο Ernst Ziller ο οποίος επιφέρει τις δικές του τροποποιήσεις στο σχέδιο και επιμελήθηκε τη τελική διαμόρφωση της πρόσοψης. Μέχρι το 1889 έχει αποπερατωθεί η δυτική πτέρυγα, ενώ το Μουσείο θα ολοκληρωθεί σταδιακά μέσα στο 20ο αιώνα με προσθήκες στην ανατολική πλευρά.

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Το συγκρότημα του Ε.Μ.Π οικοδομήθηκε σε τρεις φάσεις κατά τη περίοδο 1862-1876, χάρη στη δωρεά του Νικόλαου Στουρνάρη, του Μιχαήλ Τοσίτσα και της Ελένης Τοσίτσα η οποία παραχώρησε και το χώρο για την ανέγερσή του. Επιπλέον συνέβαλε και ο Γεώργιος Αβέρωφ. 

Τα κτίρια του συγκροτήματος σχεδιάστηκαν από τον αρχιτέκτονα Λ. Καυταντζόγλου (1811-1885) και αποτελούν από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα της Ελλάδας του 19ου αιώνα.  Μαζί με το Μουσείο, που βρίσκεται δίπλα, αποτελούν δυο από τα χαρακτηριστικότερα κτίρια επί της Πατησίων.

Το Πολυτεχνείο το 1890. Στο μέσον το κεντρικό κτίριο "Αβέρωφ" 

Η Πατησίων γύρω στο 1925-1930. Αριστερά διακρίνεται το Μέγαρο Λιβιεράτου.

Με την επέκταση της πόλης, αρχίζουν να κατασκευάζονται στη Πατησίων μια σειρά από νέα κτίρια, πολλά από τα οποία αφορούν μεσοπολεμικές πολυκατοικίες. 

Το 1953 στη Πατησίων γίνεται η αρχή για το ξήλωμα των τραμ με τη κατάργηση της γραμμής Πατήσια-Αμπελόκηποι, που ήταν και η πρώτη που χρησιμοποιήθηκαν τα νέα -τότε- τρόλλεϋ. 

Το 1965 θεμελιώθηκε η Φοιτητική Εστία Αθηνών στα Πατήσια (Πατησίων και Ευγ. Καραβία)

Η Πατησίων, και μεταπολεμικά προσφερόταν για τις βόλτες των Αθηναίων διαθέτοντας μια πληθώρα κινηματογράφων, καφενείων και ζαχαροπλαστείων.

Χαρακτηριστικό στέκι ο Κήπος του Μουσείου. Άλλα στέκια η πλατεία Κολιάτσου και η πλατεία Αμερικής, αλλά και τα ζαχαροπλαστεία στο τέρμα Πατησίων. 

H "Casa d'Italia", Πατησίων 47. Υπήρξε έδρα του Βασιλικού Ιταλικού Δημοτικού σχολείου Αθηνών και, από το 1954 ως το 1999 έδρα του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Το Μέγαρο Ησαΐα, Πατησίων 65 & Ιουλιανού. Κατασκευάστηκε το 1923 σε σχέδια του Παναγιώτη Ζιζήλα. Μια μεγάλη, για εκείνη την εποχή, οικοδομή που σήμερα αποτελεί την έδρα εκπαιδευτικού ομίλου. Εδώ σε φωτογραφία της δεκαετίας του '60.

Η Πατησίων από την πλατεία Αιγύπτου, στη συμβολή με την Λεωφ. Αλεξάνδρας, τη δεκαετία του '30 (περ. 1934)

Billy

(photos αρχείο Billy Files)